Дарога туды была доўгай, сапраўды нуднай, але ж гэтыя ўражанні былі настолькі невыразнымі і нецікавымі, што хутка забыліся, зніклі разам з думкамі аб цёплай коўдры. На змену ім прыйшлі думкі зусім іншыя, больш глыбокія і больш цяжкія…
… Мы ехалі праз Міёры. На адным беразе возера вялізны касцёл - прыгожы будынак з чырвонай цэглы, велічная святыня. А на другім беразе жанчына палошча ў ледзяной вадзе ракі бялізну. Здаецца, час тут нейкі іншы… Едзем далей па вуліцах – і сапраўды, нічога не нагадвае аб тым, што зараз 2014 год. Ці то мы паступова пападаем у мінулае? А не, вось на краме шыльда “Velcom”. Нават дзіўна…
У аўтобусе дружным хорам гучыць Ружанец, а я гляджу ў акно: вільготна, шэра і неяк зусім безнадзейна. Паабапал дарогі шмат закінутых хат. Хто ведае, можа калісьці і ў іх сценах людзі з надзеяй паўтаралі “Святая Марыя, Маці Божая, маліся за нас…”? Хто ведае, можа менавіта гэтыя сцены праводзілі ў апошні шлях сваіх гаспадароў, якія з часам ператварыліся ў лічбы статыстыкі ахвяраў карных аперацый? Сапраўды, на тэрыторыі Асвейскага раёну было спалена больш за 100 вёсак. Можа, мы зараз едзем па пяпялішчы адной з іх? “Святая Марыя, Маці Божая, маліся за нас…”
…Росіца. Такое прыгожае слова, такі доўгачаканы прыезд, такія прыемныя зборы суседзяў па аўтобусе. Хтосьці апранаецца, хтосьці дзякуе Богу за тое, што добра даехалі, а хтосьці маўкліва чакае сустрэчы з асаблівым росіцкім духам Божай міласці. На вуліцы перад касцёлам ужо даволі шмат людзей, стаяць аўтобусы і машыны. Маладыя святары і сёстры весела смяюцца, стоячы каля вялікай касцёльнай агароджы, зацятыя пілігрымы з розных куточкаў Беларусі радасна шукаюць старых сяброў, бегае маленькі хлопчык, які, здаецца, наогул не заўважае вялізнай колькасці людзей, якія ходзяць побач. Здаецца, што ў Росіцы радасна, прыемна, як на сустрэчы добрых старых сяброў, але ж гэта толькі першыя ўражанні.
Я толькі хацела зайсці ў касцёл, як насустрач мне выбег малады чалавек і здзіўлена прамовіў: “А ў касцёле нашмат большы дубак, чым на вуліцы!”. Яго заўвага здалася мне даволі карыснай, таму, нацягнуўшы лепей шапку на вушы, я ўціснула галаву ў плечы і зайшла ў касцёл.
Абдало марозным ранішнім паветрам. Напачатку нават падалося, што касцёл увогуле вялізная лядоўня, дзе тэмпература проста фізічна не можа падняцца вышэй за нуль. Але ці быў гэты холад сапраўды фізічным? Мо холад ішоў ад сцен, ад падлогі, якая засталася некранутай з тых самых саракавых?.. Яна ўсё памятае, гэтая падлога. Апошнія крокі, маўклівыя апошнія крокі тых, хто выходзіў да смерці ў тыя дні. Думаю, каб толькі плітка на падлозе магла радавацца, яна прыветліва сустракала б кожнага пілігрыма. Здаецца, што гэты велічны касцёл да гэтага часу не прызвычаіўся да пустаты і цішыні.
Толькі ўявіце сабе, у Росіцы падчас карных аперацый 1943 года загінулі 1528 чалавек! Кожнага з іх памятае гэты касцёл, кожнага з іх ён прымаў да сябе, кожнаму з іх забяспечваў магчымасць спаткання з Богам. Па дарозе да святыні ксёндз-дыякан Канстанцін Анашка крыху расказваў пра трагедыю, і мяне вельмі ўразіў той факт, што, па словах сведкаў, увесь час, на працягу якога людзей збіралі, трымалі ў касцёле, прымушалі чакаць апошняга часу, у святыні панавала цішыня і пакорлівы супакой. Нават складана сабе ўявіць, якой жа цяжкай, амаль свінцовай была гэтая цішыня. Гэтаму касцёлу баліць цішыня…
Але 15 лютага 2014 года цішыня не была мэтай паломніцтва. Мэтай быў гучны заклік памятаць і шанаваць росіцкіх мучанікаў Юрыя Кашыру і Антонія Ляшчэвіча. Усе спевы нашых сэрцаў, хор, арган, малітвы, якія ўзнёсла чытаў новы біскуп Алег Буткевіч, усе гэтыя гукі мусілі разбіць гэтую абрыдлую, страшную цішыню адчаю і забыцця.
Сапраўды - менавіта забыцця. Гэтае забыццё, паступовае выміранне традыцый і годнага жыцця ў гэтай мясцовасці кожны з пілігрымаў мог адчуць падчас жалобнай працэсіі, якая цягнулася ад самага касцёла да месца спалення апошняй групы росіцкіх пакутнікаў, да месца трыумфу чалавечай жорсткасці і абыякавасці. Ідзеш гэтым шляхам, трымаеш свечку. Здаецца, крыху змёрз, але зусім не турбуешся, бо хутка сагрэешся ў доме культуры, дзе клапатлівыя росіцкія гаспадыні ўжо гатуюць цёплую ежу для пілігрымаў. Але ж думкі гэтыя праходзяць незаўважальна, бо на гэтым шляху пануюць не думкі, а пачуцці і эмоцыі. Вельмі хочацца збегчы. Укаціцца ў равок, заскочыць за куст, прабегчы між людзьмі і схавацца ў закінутай хаце, але не можаш. Каля твайго пляча наяўна адчуваецца вобраз нябачнага салдата, карніка, які ідзе са стрэльбай і пільнуе цябе, гатовы забіць толькі за прагу да жыцця. Вось так ідзеш і думаеш, што хутка паедзеш дадому, а людзі, па слядах якіх ты ідзеш, ніколі больш іншага шляху і не ўбачылі. Балюча. Неверагодна балюча яшчэ і тое, што прывід салдата-забойцы, які каля цябе, гэта зусім не немец, а сусед-латыш ці нават хлопец-паліцай з суседняй вёскі, з якім калісьці маглі сутыкацца на прасторах родных ніў. Ледзь давалокваеш ногі да месца, дзе згарэлі людзі, ледзь-ледзь трымаеш у сабе плач страху і адчаю, ледзь-ледзь перажываеш малітвы біскупа…
Шлях да месца спалення людзей нагадвае зварот у мінулае, у тыя самыя дні лютага, калі, як кажуць сведкі, надвор’е было такім жа, як і падчас нашай пілігрымкі, – зусім ніякім, бесхарактарным, бяздушным, шэрым, і хоць даволі цёплым, але вельмі непрыемным. Шлях жа назад – гэта шлях да нашых дзён, зварот у сучаснаць, якая, між іншым, такая ж бесхарактарная, бяздушная і шэрая. На гэтай дарозе мала што сведчыла аб тым, што ўсе гэтыя 70 гадоў тут нешта значнае адбывалася, што тут жылі і жывуць людзі. Здаецца, што час тут не рухаецца. Як знікла ўсё 16 лютага 1943 года, так і з’явілася толькі сёння, 15 лютага 2014 года, праз 71 год. Але ж пілігрымы са стажам, свежы і прыемны рамонт у касцёле сведчаць аб тым, што Росіца жыве, таму што жыве пад уладай і доглядам Бога, таму што ў ёй жыве Бог… Улады вобласці таксама хацелі зноў запусціць час у Росіцы, нават пабудавалі новыя двухпавярховыя дамы з блокаў для маладых сем”яў, але ж якасць гэтых пабудоў і мізэрная колькасць моладзі паспрыяла таму, што стаяць яны цяпер без дзвярэй, з закалочанымі вокнамі. Сучаснаць спрабавала прабіцца ў Росіцу, але ж мінулае аказалася мацнейшым.
Але Росіца жыве. Насуперак карнікам, насуперак вайне, насуперак часу. І жыве дзякуючы Богу і людзям, якія жывуць у ёй ці для яе. Хаця б на некалькі дзён на год. Да такіх людзей смела можна аднесці а.Чэслава Курэчку, які з’яўляецца пробашчам росіцкага касцёла, біскупа Алега Буткевіча, які падтрымлівае пілігрымкі да святыні, усіх айцоў марыянаў, якія лічаць сваім духоўным абавязкам прыязджаць сюды кожны год і ўспамінаць сваіх мужных Бласлаўлёных братоў а.Юрыя Кашыру і а.Антонія Ляшчэвіча. Таксама Росіца жыве дзякуючы кожнаму з пілігрымаў, хто прывёз туды сваё сэрца і ўжо не змог забраць яго адтуль некранутым, бо яго кавалачак усё роўна застанецца там.
… Ксёндз-дыякан Канстанцін казаў, што нельга з’ездзіць у Росіцу і застацца абыякавым, нельга забыць пра яе. Я спачатку яму не паверыла, але зараз хочацца сказаць, што гэта сапраўды так. Росіца едзе за табой дадому, Росіца застаецца ў тваіх снах, таму што Росціа – незвычайнае месца, Бласлаўлёная зямля, аблітая кроўю пакутнікаў і абласканая малітвамі пілігрымаў, якія не даюць памерці гэтаму жывапіснаму куточку каталіцкай Беларусі. “Росіца – гэта крыніца Божых ласк”, - кажа біскуп Алег Буткевіч…
